Tez konusu belirleme süreci, tez yazımının en zorlu aşamalarından biri olarak kabul edilir. Bir hedefinizin olması ve bu hedefe doğru adım adım ilerlemek, sürecin belirsizliğiyle mücadele etmekten çok daha kolaydır. Bu durumu, "Nereye gideceğini bilmeyen bir gemiye hiçbir rüzgâr yardım edemez" sözü oldukça iyi özetler.
Ancak, tez konusu belirleme sanıldığı kadar karmaşık bir süreç olmak zorunda değildir. Belirli noktalara dikkat ettiğinizde bu adımı daha kolay bir hale getirebilirsiniz. Aşağıda, tez konusu belirlerken dikkate almanız gereken adımları detaylandırıyoruz, tez konusu nasıl belirlenir sorusuna cevap arıyoruz.
1. İlgi Alanlarınızı Belirleyin
Tez konusu belirlerken en temel adımlardan biri, hangi alanlara ilgi duyduğunuzu belirlemektir. Tez yazımı uzun ve zaman zaman zorlu bir süreçtir. Bu süreçte sizi motive edecek en önemli etkenlerden biri, çalıştığınız konuya olan ilginizdir. Okuduğunuz bölümde hangi alanlara ve konulara ilgi duyduğunuzu düşünün. Bu konuları bir kâğıda yazarak somutlaştırın.
Yöntem: İlginizi çeken konuları belirlemek için, derslerde en çok hangi alanlarda aktif olduğunuzu ve üzerinde en çok durduğunuz konuları gözden geçirebilirsiniz. Ayrıca, yazılı çalışmalarınız veya projeleriniz de ilgi alanlarınızı netleştirmekte size yardımcı olabilir.
2. Bilgi Sahibi Olduğunuz Konuları Tespit Edin
İlgi alanlarınızı belirledikten sonra, bu konular arasından hangileri hakkında daha fazla bilgi sahibi olduğunuzu değerlendirin. Bilgi sahibi olduğunuz konular, araştırma ve tez yazım sürecinde sizi daha az zorlayacaktır. Bu nedenle, listelediğiniz ilgi alanları içerisinden bilgi birikiminizin daha fazla olduğu konuları seçin ve yuvarlak içine alın.
Öneri: Daha önce projelerinizde veya akademik çalışmalarınızda kullandığınız bir konu varsa, o konu üzerine eğilmek daha kolay olabilir. Ayrıca, lisans veya yüksek lisans sürecinde yazdığınız makaleler ya da raporlar da bu noktada size yol gösterebilir.
3. Konunun Özgünlüğü ve Katkısı
Tez konusu belirlerken göz önünde bulundurmanız gereken bir diğer önemli kriter, konunun özgünlüğü ve alana katkı sağlayıp sağlamayacağıdır. Seçeceğiniz konu, sadece sizi değil aynı zamanda akademik dünyayı da ilgilendirmeli. Konunun özgün, faydalı ve ilgi çekici olması, tezinize değer katacak en önemli unsurlardan biridir.
Özgünlük: Seçtiğiniz konu daha önce detaylı bir şekilde ele alınmış mı? Eğer alındıysa, farklı bir bakış açısı sunabiliyor musunuz?
Katkı: Çalışmanız alanınıza katkı sağlayacak mı? Yeni bilgiler veya yaklaşımlar sunacak mı? Popüler ve güncel bir konu mu?
Bu kriterleri göz önünde bulundurarak, seçtiğiniz konunun tekrara düşmemesine ve orijinal bir bakış açısı sunmasına dikkat edin.
4. Kaynak Bulma İmkanlarınızı Değerlendirin
Tez konusu belirlerken, seçtiğiniz konuyla ilgili yeterli kaynak olup olmadığını mutlaka araştırmalısınız. Kaynak bulmakta zorlanacağınız bir konu seçmek, ilerleyen süreçlerde tıkanmanıza ve çalışmanızın uzamasına neden olabilir. Bu nedenle, konunuzu seçmeden önce kapsamlı bir literatür taraması yaparak yeterli akademik kaynağa ulaşabileceğinizden emin olun.
Öneri: Akademik veri tabanlarında (Google Akademik, DergiPark, YÖK Tez Merkezi ve ProQuest gibi) konuyla ilgili makaleleri ve tezleri tarayarak ön araştırma yapın. Eğer konu hakkında çok az sayıda çalışma bulunuyorsa, konunuzu yeniden gözden geçirmeyi düşünün.
5. Tez Danışmanınızın İlgi Alanlarını Göz Önünde Bulundurun
Tez yazım sürecinde danışmanınızla sık sık iletişimde olacaksınız. Bu nedenle, danışmanınızın ilgi alanları ile belirlediğiniz konunun uyumlu olmasına dikkat edin. Danışmanınızın seçtiğiniz konuyu onaylaması ve bu konuda size rehberlik edebilmesi önemlidir. İyi bir danışman, çalışmanızı doğru yönde ilerletmenize yardımcı olabilir.
6. Konuyu Daraltma
Tez konusu belirlerken yapılan en yaygın hatalardan biri, çok genel bir konu seçmektir. Genel bir konu seçmek, araştırmanızı zorlaştırır ve sonuçlarınızı somutlaştırmanızı engeller. Bu nedenle, konuyu mümkün olduğunca spesifik hale getirmelisiniz. Aşağıdaki sorular, konunuzu daraltmanıza yardımcı olabilir:
Hedef kitleniz nedir?: Çalışmanızı hangi kitle, topluluk, kurum veya insanlar üzerinde yapmak istersiniz? Eğer tarih veya edebiyat gibi bir alan üzerinde çalışıyorsanız, hedeflediğiniz dönem, kitap ya da akım nedir?
Daha önce çalışma yapılmış mı?: Hedef kitleniz üzerinde daha önce benzer çalışmalar yapılmış mı? Boşlukları tespit edin.
Coğrafi veya zamansal sınırlamalar?: Eğer belirli bir bölge veya dönem üzerine çalışacaksanız, yapılmamış bir araştırma alanı bulabilir misiniz? Çalışmanızı bir bölgeyle sınırlandırmak, konunuzu daraltmanın iyi bir yolu olabilir.
Konuya bir etken ekleyebilir misiniz?: Belirlediğiniz konuyu, başka bir etkenle ilişkilendirebilir misiniz? Örneğin, bir konunun başka bir değişken üzerindeki etkisini araştırabilirsiniz.
Bu sorulara vereceğiniz yanıtlar, konunuzu daraltmanızı ve tezinizin daha odaklı hale gelmesini sağlayacaktır.
7. Tezinizin Yapılabilirliği
Tez konusu belirlerken, seçtiğiniz konunun yapılabilirliği de büyük bir önem taşır. Çok geniş ya da çok dar bir konu, tez yazım sürecinizi gereksiz yere uzatabilir. Bu nedenle, kaynaklara ulaşma kolaylığı, yöntemlerin uygulanabilirliği ve zaman planlaması gibi faktörleri göz önünde bulundurarak, tez konunuzu tekrar değerlendirin.
Örnek: Sağlık Alanında Tez Konusu Seçimi
Bir sağlık branşı üzerine tez yazmak istediğinizi düşünelim. İlginizi çeken ve bilgi sahibi olduğunuz alanın "iş tatmini" olduğunu varsayalım. Konuyu daraltmak için önce hangi meslek grubuna odaklanacağınıza karar verin. Örneğin, hemşireler üzerinde bir çalışma yapmak isteyebilirsiniz. Hemşirelerin iş tatminini incelemek oldukça geniş bir konudur, bu yüzden konuyu daha da daraltmanız gerekecektir.
Daraltılmış Tez Başlığı Örneği: "Trabzon’da Çalışan Hemşirelerin İş Tatmini Üzerindeki Memleket Faktörünün Etkisi."
Bu başlık, hem coğrafi olarak hem de belirli bir meslek grubu ve faktörle ilişkilendirilmiş spesifik bir konuyu içeriyor. Böylece, çalışmanız hem yapılabilir hale geliyor hem de net bir odağa sahip oluyor.
Tez Konusu Belirlerken Kullandığınız Araçlar
Son olarak, tez konusu belirleme sürecinde yararlanabileceğiniz bazı yöntemler ve kaynaklar üzerinde durmak istiyoruz. En çok çalıştığınız konular ve kullandığınız ölçekler, size tez konunuz hakkında fikir verebilir. Bu nedenle, geçmiş projelerinizi ve akademik çalışmalarınızı gözden geçirmek, ilginizi çeken bir konu bulmanıza yardımcı olabilir. Üzerinde en çok çalıştığımız ölçekler ve en çok çalıştığımız konular size tez konunuz hakkında bilgi verebilir.