İstatistiksel analizlerde, özellikle sosyal bilimlerde sıkça kullanılan testlerden biri Tek Örneklem Ki-kare Testidir. Bu test, birden fazla gruba ait oranların belirli bir referans oranla karşılaştırılmasında kullanılır. Örneğin, katılımcıların farklı bölümlere dağılımının, beklenen oranlarla ne kadar uyumlu olduğunu bu test sayesinde öğrenebiliriz.
Bu yazımızda, Tek Örneklem Ki-kare Testini detaylı bir şekilde ele alacağız ve bu testin nasıl kullanılacağını SPSS üzerinden anlatacağız. Ayrıca, bu süreci adım adım öğrenmek için videomuzu izleyebilirsiniz:
Tek Örneklem Ki-kare Testi Nedir?
Tek Örneklem Ki-kare Testi, ikiden fazla gruptan (veya düzeyden) oluşan bir bağımsız değişkenin, gözlemlenen oranlarının, belirlenen ya da beklenen oranlarla ne kadar farklılaştığını analiz eder. Bu test, özellikle dağılımın beklenenle uyumlu olup olmadığını anlamak için kullanılır. Özellikle şu tür sorulara yanıt ararken işimize yarar:
Katılımcıların bölümlere göre oranları anlamlı bir farklılık göstermekte midir?
Bölümlere göre dağılım homojen midir?
A, B ve C bölümlerine yönelik belirli oran hedefleri doğrulanabilir mi?
Örneğin, A bölümünün katılımcı oranının %50, B’nin %30 ve C’nin %20 olması gerektiği varsayıldığında, elde edilen veriler bu dağılıma uyuyor mu? Tek Örneklem Ki-kare Testi ile bu sorulara yanıt bulabilirsiniz.
Önemli Not: İkili Değişkenlerle Ki-kare Testi Kullanımı
Tek Örneklem Ki-kare Testi, ikiden fazla gruplu değişkenler için uygundur. Eğer bir değişken sadece iki gruptan oluşuyorsa (örneğin, cinsiyet: kadın-erkek), bu test mantıklı bir tercih değildir. Bunun yerine, Binom Testi gibi testler tercih edilir. Çünkü Binom Testi, iki kategori arasındaki oran farklarının anlamlı olup olmadığını analiz eder. İkili gruplarla çalışırken, Ki-kare Testi yerine bu testi kullanmak daha doğru ve etkilidir. Örneğin, bir anket çalışmasında kadın ve erkek katılımcıların oranını %50-%50 bekliyorsak, bu oran farklarını test etmek için Binom Testi daha uygun olacaktır.
Tek Örneklem Ki-kare Testi Hangi Durumlarda Kullanılır?
Verileriniz kategorik olduğunda (örneğin, katılımcılar bölümlere veya meslek gruplarına ayrıldığında).
Bir değişkenin kategorik düzeylerinin, belirli bir dağılıma uyup uymadığını test etmek istediğinizde.
Bir grubun içindeki oranların, belirli hedef oranlarla tutarlı olup olmadığını öğrenmek istediğinizde.
Örneğin, bir anket çalışmasında farklı fakültelerdeki öğrencilerin dağılımı analiz edilebilir. Beklenen oranlar, fakültelerdeki öğrenci sayısı doğrultusunda olabilir ve elde edilen oranların bu hedef oranlarla uyumlu olup olmadığını Ki-kare testi ile kontrol edebiliriz.
SPSS ile Tek Örneklem Ki-kare Testi Nasıl Yapılır?
Bu testin SPSS ile nasıl gerçekleştirileceğini öğrenmek için adım adım bir kılavuz sunuyoruz. Aşağıdaki işlemleri izleyerek, kendi veri setinizde Tek Örneklem Ki-kare Testi’ni kolayca yapabilirsiniz:
Verilerinizi Hazırlayın: SPSS’te analiz edeceğiniz veri setini açın. Verilerinizin kategorik olması, bu testin yapılması için önemlidir.
Analyze Menüsünü Kullanın: SPSS menüsünden Analyze > Nonparametric Tests > Chi-Square... seçeneğine tıklayın. Bu, Tek Örneklem Ki-kare Testi’nin uygulandığı yerdir.
Değişken Seçimi: Test etmek istediğiniz bağımsız değişkeni seçin ve beklenen oranları belirleyin. Eğer eşit oranlar istiyorsanız, SPSS bunu sizin için otomatik olarak hesaplayabilir. Eşit olmayan oranlar için her grubun istediğiniz hedef oranını girmeniz gerekir.
Testi Çalıştırın: Tüm ayarları yaptıktan sonra testi çalıştırın. SPSS, gözlenen ve beklenen oranlar arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını size gösterecektir.
Test sonuçlarında, eğer p değeri 0.05’ten küçükse, gözlenen oranlar ile beklenen oranlar arasında anlamlı bir farklılık olduğunu söyleyebilirsiniz. Bu durumda, verileriniz beklenen dağılıma uyumlu değildir.
Detaylı adımları izleyerek testin nasıl uygulandığını görmek için hazırladığımız eğitici videoya mutlaka göz atın:
SPSS Eğitimi: Sıfırdan Başlayanlar İçin
Eğer SPSS kullanmaya yeni başladıysanız ve bu tür analizleri nasıl yapacağınızı öğrenmek istiyorsanız, sizin için özel olarak hazırladığımız Sıfırdan SPSS Eğitimi video serisine göz atabilirsiniz. Bu serinin ilk videosunu izlemek için tıklayın:
Bu seri, SPSS ile ilgili temel bilgilerden başlayarak, adım adım daha ileri seviye analizlere kadar geniş bir yelpazede eğitim sunmaktadır. Kolay kolay bulamayacağınız bu kaynak, SPSS’i öğrenmek isteyenler için mükemmel bir rehberdir.
Tek Örneklem Ki-kare Testi Ne Zaman Anlamlıdır?
Tek Örneklem Ki-kare Testi’nin sonuçlarının anlamlı olup olmadığı, testin p-değeri ile belirlenir. P-değeri 0.05'ten küçük olduğunda, bu gözlemlenen oranların beklenen oranlardan anlamlı şekilde farklı olduğunu gösterir. Diğer bir deyişle, verileriniz belirlenen dağılıma uymuyor demektir. Örneğin, bir araştırmada katılımcıların bölümlerine göre dağılımını analiz ediyorsanız ve bu dağılımın fakültedeki öğrenci sayısına göre eşit olması gerektiğini varsayıyorsanız, p-değeri düşük çıktığında bu dağılımın eşit olmadığını söyleyebilirsiniz.
Sonuç
Tek Örneklem Ki-kare Testi, özellikle birden fazla kategoriden oluşan verilerde, gözlemlenen ve beklenen dağılımlar arasındaki farkı test etmek için mükemmel bir araçtır. Bu testi doğru şekilde kullanarak, verilerinizin beklenen dağılıma ne kadar uyduğunu belirleyebilirsiniz.
Eğer SPSS ile bu testi nasıl uygulayacağınızı öğrenmek istiyorsanız, yukarıda paylaştığımız videoları izleyerek hızlıca SPSS’te ustalaşabilirsiniz. Ayrıca daha fazla ücretsiz içerik için YouTube kanalımıza abone olmayı unutmayın!