İstatistik Dersleri: Ders 18
Sınıflandırma ölçeği, istatistiksel verilerin kategorilere ayrılarak gruplandırıldığı en temel ölçme düzeyidir. Bu ölçek, verileri niteliksel olarak sınıflandırır ve herhangi bir büyüklük, sıra ya da oran belirtmez. Şimdi sınıflandırma ölçeğinin özelliklerini detaylı olarak inceleyelim:
1. Kategorilere Ayırma
Sınıflandırma ölçeğinde veriler, isimlendirilerek veya numaralandırılarak kategorilere ayrılır. Örneğin, insanlar "erkek" veya "kadın" olarak sınıflandırılabilir. Bunun yerine bu kategorilere "1" ve "2" gibi rastgele numaralar da verilebilir.
Örnekler:
Erkek - Kadın
Hasta - Sağlıklı
A Grubu - B Grubu
Tarih Öğrencisi - Coğrafya Öğrencisi - Sosyoloji Öğrencisi
2. Numaraların Rastgele Atanması
Sınıflandırma ölçeğinde kullanılan sayılar sadece bir kategori adı gibi işlev görür ve bu sayılar miktar belirtmez. Örneğin, bir anket çalışmasında "erkek" katılımcılar için "1", "kadın" katılımcılar için "2" rakamı atanabilir. Bu sayılar arasında büyüklük farkı yoktur, sadece kategorileri temsil ederler.
3. Sıralama veya Üstünlük Anlamı Taşımaması
Sınıflandırma ölçeğinde kullanılan sayılar arasında herhangi bir sıra ya da üstünlük ilişkisi yoktur. Örneğin, erkekler için "1", kadınlar için "2" atanmışsa, bu "1"in daha önemli ya da öncelikli olduğu anlamına gelmez. Sayılar yalnızca sınıfları temsil eder.
4. Dört İşlem Uygun Değildir
Bu ölçek türü ile elde edilen veriler üzerinde dört işlem gibi matematiksel işlemler yapılmaz. Sayılar sadece kategorileri gösterdiği için bu sayılarla toplama, çıkarma veya çarpma gibi işlemler yapmak anlamsızdır.
5. Basit İstatistiksel Hesaplamalar
Sınıflandırma ölçeği ile frekans, yüzdelik ve mod gibi basit hesaplamalar yapılabilir. Örneğin, anket sonuçlarında "erkek" ve "kadın" kategorilerine atanmış olan sayılarla, kaç tane erkek veya kadın olduğunu ve bu sayının toplam katılımcı sayısına oranını hesaplamak mümkündür. Ayrıca, en çok tekrarlanan kategoriyi (mod) bulmak da kolaydır. Ancak, daha karmaşık hesaplamalar (örneğin varyans ya da standart sapma) bu ölçekle yapılmaz.
6. Homojen ve Karşılıklı Dışlayıcı Kategoriler
Sınıflandırma ölçeğindeki kategoriler, birbirinden homojen olmalı ve her bir katılımcı sadece tek bir kategoriye ait olmalıdır. Kategoriler, birbirini karşılıklı olarak dışlamalıdır, yani bir gözlem birden fazla kategoriye dahil edilemez. Örneğin, bir kişinin hem "erkek" hem "kadın" kategorisinde olması mümkün değildir.
7. Matematiksel Olarak En Düşük Düzeydeki Ölçek
Sınıflandırma ölçeği, matematiksel açıdan en düşük bilgi sağlayan ölçektir. Bu yüzden, en az bilgi içeren ölçek düzeyi olarak kabul edilir. Yalnızca kategorilere ayırma işlevi sunar ve daha karmaşık analizler için uygun değildir. Ancak, basit sınıflandırmalar için oldukça kullanışlıdır.
Sonuç
Sınıflandırma ölçeği, istatistiksel verileri kategorilere ayırmak için kullanılan en temel ölçek türüdür. Matematiksel olarak çok fazla bilgi sağlamasa da, kategoriler arasındaki farklılıkları belirlemek ve basit analizler yapmak için idealdir. Verileri basitçe sınıflara ayırmak, istatistiksel araştırmaların ilk aşaması için önemli bir adımdır.
Not: Bu yazı, doçent bir hocamız tarafından kaleme alınmıştır. Ticari olarak yayınlanamaz. (c) Her hakkı saklıdır.