Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmek istediği özelliği araya başka özellikler katmadan, farklı özelliklerle karıştırmadan ölçebilme derecesidir. Yani, sadece amaçladığı ölçmeyi gerçekleştirebilme derecesidir. Bir ölçme aracının geçerlik derecesini belirlemek için farklı yöntemler kullanılabilmektedir. Bu yöntemlerden bazıları şunlardır:
Görünüş Geçerliğini İnceleme
Kapsam (İçerik) Geçerliğinin Tespiti
Yapı Geçerliğinin Tespiti
Ölçüt Kullanma (yordama geçerliği ve uyum geçerliği)
Araştırmalarda kullanılan ölçeklerin geçerliği, elde edilen verilerin doğruluğu açısından son derece önemlidir. Geçerlik, ölçüm aracınızın neyi ölçmesi gerektiğini doğru bir şekilde ölçüp ölçmediğini gösterir. Bu bağlamda, SPSS’te yapılan Anlam Çıkarıcı Faktör Analizi (AFA), bir ölçeğin yapısal geçerliğini test etmek için sıklıkla kullanılır. Peki, AFA nedir, nasıl yapılır ve raporlaması nasıl olur? İşte detaylar:
Anlam Çıkarıcı Faktör Analizi (AFA) Nedir?
AFA, bir ölçek veya testin faktör yapısını belirlemek amacıyla kullanılır. Veriler arasındaki gizli ilişkileri bulmayı amaçlar ve faktörleri, değişkenler arasındaki ortak varyansı inceleyerek oluşturur. Başka bir deyişle, AFA ile bir ölçek içerisinde birbirine benzer özelliklere sahip maddeler gruplandırılarak bir yapı oluşturulur. Bu, ölçeğin teorik yapısına uygun olup olmadığını test etmenin bir yoludur.
AFA’nın Ön Şartları
AFA’yı gerçekleştirmeden önce belirli koşulları sağladığınızdan emin olmalısınız. İşte AFA yapmadan önce dikkat edilmesi gereken ön koşullar:
Örneklem Büyüklüğü: AFA için yeterli sayıda örneklem gereklidir. Genellikle her bir madde için en az 5-10 katı örnekleme sahip olmak idealdir. Örneğin, 20 maddelik bir ölçek için 100-200 katılımcı önerilir.
KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) Testi: Verilerin faktör analizi için uygun olup olmadığını test eder. KMO değeri 0.50'den yüksek olmalıdır. 0.80 ve üzeri, veri setinin faktör analizine çok uygun olduğunu gösterir.
Bartlett's Test of Sphericity: Veriler arasındaki korelasyonların anlamlı olup olmadığını kontrol eder. Sonuçlar anlamlı (p < 0.05) olmalıdır, aksi halde faktör analizi önerilmez.
Çıktıların Yorumlanması: Faktör analizinden elde edilen sonuçların yorumu, toplam varyans, faktör yükleri, scree plot grafiği gibi çıktılara dayanır. Bu adımlar, analizden sonra rapor yazımında önemlidir.
SPSS ile AFA Nasıl Yapılır?
SPSS’te AFA yapmak oldukça basittir. Aşağıdaki adımları izleyerek kendi analizlerinizi gerçekleştirebilirsiniz:
Verilerinizi SPSS’e Girin: Ölçmek istediğiniz değişkenleri ve katılımcıların verdiği yanıtları SPSS veri setine ekleyin.
Analyze Sekmesine Tıklayın: Menüden "Analyze" seçeneğini tıklayın.
Dimension Reduction > Factor: “Dimension Reduction” altında “Factor” seçeneğine tıklayın.
Değişkenlerinizi Seçin: Faktör analizine dahil etmek istediğiniz maddeleri seçin.
Extraction Method: Varsayılan olarak “Principal Component Analysis” (Ana Bileşenler Analizi) seçeneği işaretlidir. Genelde bu yöntem tercih edilir, ancak "Principal Axis Factoring" de alternatif bir yöntem olarak seçilebilir.
Rotation: Faktörlerin birbirinden bağımsız olup olmadığını anlamak için rotasyon uygulanır. “Varimax” rotasyonu sıklıkla tercih edilir.
Sonuçları Yorumlayın: SPSS size KMO ve Bartlett testi sonuçlarını, faktör yüklerini, toplam açıklanan varyansı ve scree plot grafiğini sunacaktır. Bu çıktılar üzerinden faktör yapısını değerlendirirsiniz.
Daha fazla ayrıntı için şu videoyu izleyebilirsiniz: SPSS ile AFA (Anlam Çıkarıcı Faktör Analizi)
AFA Sonuçları Nasıl Raporlanır?
AFA sonuçlarını raporlamak, yapılan analizlerin okuyuculara net bir şekilde aktarılmasını sağlar. İşte rapor yazımında dikkat edilmesi gereken başlıca unsurlar:
Giriş: Analizin amacı, ölçeğin yapısal geçerliğini test etmek olduğunu belirtin.
Yöntem: Kullandığınız örneklem büyüklüğü, KMO testi sonuçları ve Bartlett testi gibi ön koşullar hakkında bilgi verin. Ayrıca, hangi rotasyon yöntemini seçtiğinizi ve nedenini açıklayın.
Sonuçlar: Faktör yüklerini ve toplam açıklanan varyansı raporlayın. Ayrıca, faktörlerin teorik yapıya uygun olup olmadığını belirtin.
Tartışma: Elde edilen faktörlerin ölçeğin amacına ne kadar uygun olduğunu, elde edilen sonuçların literatür ile uyumlu olup olmadığını tartışın.
Sonuç
SPSS ile yapılan AFA, ölçeklerin yapısal geçerliğini test etmek için önemli bir analiz yöntemidir. Özellikle anket ve testlerin geçerliği açısından büyük fayda sağlar. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken ön koşulların sağlanması, analizlerin doğru şekilde yapılmasını sağlar. Ayrıca, elde edilen sonuçların doğru bir şekilde raporlanması, araştırmanızın bilimsel niteliğini artırır.
AFA’nın nasıl yapıldığını ve raporlanacağını daha detaylı öğrenmek için şu videoyu izleyebilirsiniz: SPSS ile AFA (Anlam Çıkarıcı Faktör Analizi)
Geçerlik nedir? Güvenirlikten farkı nedir?: https://youtu.be/bntsu7amcRk
Geçerlik belirleme yöntemleri nelerdir?: https://youtu.be/4wKKtmwrxWs
Her türlü sorunuzu veya beğeninizi yorumlar kısmından bize iletebilirsiniz. Bundan özellikle mutlu olacağımızı belirtmek isteriz. Ayrıca, ücretsiz olarak sunduğumuz içeriklerimizi takip etmek için kanalımıza abone olursanız çok mutlu oluruz. https://www.youtube.com/tezyardimplatformu