İstatistik Dersleri: Ders 3
İstatistiksel analizlerin temelini, birimlerin sahip olduğu belirli özellikler oluşturur. Bu özellikleri anlamak, doğru veriler toplamak ve analiz etmek için hayati öneme sahiptir. İşte bu noktada karşımıza iki önemli kavram çıkar: değişken ve sabit. Gelin, bu kavramların ne anlama geldiğini ve nasıl kullanıldığını detaylı bir şekilde inceleyelim.
Değişken: Farklılıkların Kaynağı
Bir araştırmada ele alınan her bir birimin, araştırılan konu ile ilgili olarak sahip olduğu ve en az iki farklı değer alabilen özelliklere değişken adı verilir.
Değişkenler, farklı birimlerin birbirlerinden ayırt edilmesini sağlar. Örneğin, bir sınıftaki öğrencilerin boyları, ağırlıkları ya da bir köydeki insanların eğitim seviyeleri değişken olarak kabul edilir. Bu özellikler farklı birimlerde farklı değerler alabilir.
Daha somut bir örnekle açıklayalım: Kütüphane ziyaret sayısı, öğrencilerin boyu, bir ailenin gelir düzeyi veya medeni hâli gibi unsurlar, araştırma konusu ile ilgili olarak değişken niteliğindedir. Çünkü her bir birey ya da grup, bu konularda farklı değerlere sahiptir.
Şimdi biraz da sabitlerden bahsedelim.
Sabit: Değişmeyen Unsurlar
Değişkenlerin aksine, sabit, en az iki farklı durum veya değer almayan, yani sürekli aynı kalan özelliklerdir. Bir özellik değişim göstermiyorsa, sabit olarak kabul edilir. Örneğin, coğrafya bölümü öğrencileri üzerinde yapılan bir araştırmada, tüm katılımcıların bölümü coğrafya olduğundan bu özellik sabittir. Benzer şekilde, evli bireyler üzerinde yürütülen bir çalışmada, medeni durum sabittir; çünkü tüm bireyler zaten evlidir. Sabitler, araştırmalarda değişkenler kadar rol oynamaz, çünkü analiz edilen sonuçları doğrudan etkilemezler.
Şimdi de değişkenlerin aldığı farklı değerlere, yani şıklara bakalım.
Şık: Değişkenlerin Aldığı Değerler
Her değişkenin alabileceği durum ya da değere şık denir. Örneğin, medeni durum değişkeni için "evli", "bekâr" ve "dul" şıkları bulunmaktadır. Bu şıklar, değişkenin farklı şekillerde ortaya çıktığını gösterir. Bir araştırmada, değişkenlerin hangi değerleri alabileceği, analizlerin nasıl yapılacağını belirlemede büyük öneme sahiptir.
İkilem: İki Değerli Değişkenler
Bazı değişkenler ise sadece iki farklı değer alabilir, bu tür değişkenlere ikilem denir. Örneğin, cinsiyet değişkeni yalnızca "kadın" ve "erkek" şıklarından oluşur. İkilem durumunda, değişkenin sadece iki olası değeri olması, analizlerde ikili bir karşılaştırmaya olanak tanır.
Sonuç
İstatistiksel araştırmalarda değişken ve sabit kavramlarını doğru anlamak, verilerin güvenilirliğini ve analizlerin doğruluğunu etkiler. Değişkenler farklı değerler alırken, sabitler değişmeyen özellikleri temsil eder. Şıklar, değişkenlerin aldığı durumları ifade ederken, ikilem ise sadece iki değer alabilen değişkenleri tanımlar. Bir araştırmanın başarısı, kullanılan değişkenlerin ve sabitlerin doğru bir şekilde tanımlanmasına bağlıdır. Bu kavramları doğru anladığınızda, araştırmalarınızda daha sağlam ve güvenilir sonuçlara ulaşmanız kaçınılmaz olacaktır.
Not: Bu yazı, doçent bir hocamız tarafından kaleme alınmıştır. Ticari olarak yayınlanamaz. (c) Her hakkı saklıdır.