İstatistik Dersleri: Ders 29
Geçtiğimiz yazıda; anket hazırlarken, sorulara geçmeden önce nelere dikkat edilmesi gerektiğinden bahsetmiştik. Henüz göz atmadıysanız, Anket Nasıl Hazırlanır? (Sorulara Geçmeden Önce) başlıklı yazımıza bakmanızı tavsiye ederiz. Orada anketinizin amacını belirleme, hedef kitlenizi doğru analiz etme gibi önemli konulara değinmiştik.
Şimdi işin en önemli kısmına, anket sorularını hazırlamaya geçiyoruz. Sorularınızın nasıl olması gerektiği, anketinizin başarısında belirleyici rol oynar. Bu nedenle, anket sorularınızı hazırlarken aşağıdaki önemli adımları göz önünde bulundurmanız, amacınıza en etkili şekilde ulaşmanızı sağlayacaktır.
Anket Nasıl Hazırlanır? Anket Soruları Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Anketin Başına Yönerge Yazın: Anketin başına "yönerge" ya da "sunuş mektubu" adı verilen kısa bir açıklama eklemek önemlidir. Bu metin, anketin amacı, önemi ve nasıl cevaplanacağı hakkında bilgi verir. Cevaplayıcıyı motive etmek ve kişisel bilgilerin gizli tutulacağını vurgulamak gerekir. Kısa ama etkili bir sunuş mektubu, anketin ilk adımıdır.
Kişisel Bilgiler Sorularına Dikkat: Anketlerde sunuş mektubundan sonra genellikle kişisel bazı bilgiler sorulmaktadır. Demografik sorular olarak da adlandırılan ve ayrı bir bölüm olarak da yer verilebilen bu sorularda cevaplayıcılara adı soyadı gibi kimliklerini ortaya çıkaracak sorulmamalı ve mümkün olan en az sayıda soru yöneltilmelidir. Çünkü cevaplayıcılar kişisel bilgilerini vermekten rahatsız olacaklar, başlarının derde gireceğini düşünerek doğru cevaplar vermeyebilecekler ve çok fazla sayıda soru cevaplamak istemeyeceklerdir. Ancak toplanması zorunlu bilgiler varsa bunlar toplanmalıdır. Bu durumda, bunun nedeni ve ne şekilde kullanılacağı sunuş mektubunda açıklanarak cevaplayıcılara güven verilmelidir.
Soruları Gruplayın: Anketin geri kalan kısmındaki sorular konularına göre gruplandırılmalı ve mantıksal bir bütünlük içinde düzenlenmelidir. Bu sayede cevaplayıcıların anketi daha rahat tamamlaması sağlanır.
Sade ve Anlaşılır Sorular Hazırlayın: Sorular, en basit ve anlaşılır biçimde olmalıdır. Cevaplayıcıların bilgi düzeyleri de göz önünde bulundurulmalı, karmaşık sorulardan kaçınılmalıdır. Cevaplayıcıyı yönlendiren ya da tedirgin eden ifadeler kullanılmamalıdır.
Soru | Sorudaki Hatanın Nedeni |
Kütüphaneyi kullanma amacınızı aşağıda verilen 10 maddeyi önem sırasına göre sıralayarak belirtiniz. | 10 maddeyi önem sırasına göre sıralamak ve bunu değerlendirmek kolay değildir. |
Kütüphaneyi geçen yıl kaç defa kullandınız? | Bunun hatırlanması kolay değildir. |
Kütüphaneyi sık sık kullanıyor musunuz? | Sık sık kullanmak kişiden kişiye değişen bir ölçüdür. |
Sabahları ya da öğleden sonraları kütüphaneyi kullanıyor musunuz? a) Evet b) Hayır | Sorunun cevabı net değil. Sabah ve öğleden sonraları soran iki ayrı soru olmalıdır. |
Pazar günleri kütüphanenin açık olması durumunda ne düşünürsünüz? | Cevap daha net olmalı, bunun için kapalı uçlu bir soru sorulmalıdır. |
Pazar günleri kütüphanenin ne kadar açık olmasını istersiniz? a) 3-4 saat b) 4-5 saat | Sorunun cevabında karışıklık mevcuttur. 4 saat isteyene her iki şık da uymaktadır. |
Kütüphanenin koşullarını değerlendirir misiniz? | Çok geniş bir cevap vermek mümkün olduğu için daraltılmalıdır. |
Kütüphanenin yeri ve binasını beğeniyor musunuz? a) Evet b) Hayır | Sorunun cevabı net değil. Yer ve binayı soran iki ayrı soru olmalıdır. |
Kütüphanedeki halojen lambaları yeterli buluyorum. a) Evet b) Hayır | Halojen lambanın ne olduğunu bilmeyenler olabilecektir. |
Kütüphanenin yeteri kadar temiz olmadığı düşüncesine katılmıyorum. | Anlam bakımından karmaşık bir soru. |
Kütüphanede Dewey Ondalık Sınıflandırma Sistemi yerine LCC Kongre Kütüphanesi Sınıflandırma Sistemi kullanılmalıdır. | Bu sistemler bu alanda bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Dolayısıyla anlaşılması zordur. |
Kütüphaneyi sadece gazete okumak için kullanmıyorsunuz, değil mi? | Bu soru taraflıdır. |
Kapalı Uçlu Sorular Kullanın: Cevaplayıcılardan istenen bilgiyi en doğru biçimde almak için kapalı uçlu sorular (çoktan seçmeli, Likert tipi vb.) kullanılmalıdır. Bu, hem cevaplayıcının net cevaplar vermesini sağlar hem de değerlendirme sürecini kolaylaştırır.
Not: Likert tipi sorular, cevapları 1- kesinlikle katılmıyorum, 2- katılmıyorum, 3-tarafsızım, 4-katılıyorum, 5-kesinlikle katılıyorum gibi seçeneklerden oluşur.
Geçiş Cümleleri Ekleyin: Bölümler arasında geçiş sağlayacak cümleler kullanmak, anketin bütünlüğünü artırır ve cevaplayıcıyı motive eder.
Soru Sayısını Az Tutun: Cevaplayıcının zamanının değerli olduğunu unutmadan, soruları mümkün olduğunca az tutmaya çalışmalısınız. Anketinizin toplamda en fazla 5-10 dakikada tamamlanabilecek bir yapı sunması idealdir.
Önemli Soruları Önceliklendirin: Araştırma için daha kritik olan soruları mümkün olduğunca anketin başında sormalısınız. Çünkü cevaplayıcı belirli bir yerde sıkılarak anketi cevaplamayı bırakabilecek veya sonraki soruları daha özensiz cevaplayabilecektir.
Genelden Özele Sıralama Yapın: Soruları mümkün olduğunca genelden özele ve kolaydan zora doğru sıralamak, cevaplayıcıların anketi daha rahat tamamlamasına yardımcı olur.
Kontrol Soruları Koyun: Sorular arasına belirli aralıklarla “kontrol soruları” adı verilen ve soruların doğru biçimde cevaplanıp cevaplanmadığını ortaya çıkarmaya yarayan sorular konulmalıdır. Belirli aralıklarla kontrol soruları eklemek, anketin güvenilirliğini artırır. Bu sorular, cevaplayıcıların dikkatsizce yanıt verip vermediğini anlamaya yardımcı olur. Soruları okumadan rastgele işaretleyen bir cevaplayıcı olması halinde, bu soruların cevapları içerisinde yer aldıkları bölümün önceki soruları ile çelişerek bu durumu ortaya çıkaracaktır.
Yönlendirme Ekleyin: Anketin bazı soruları önceki cevaplara bağlıysa, cevaplayıcının hangi soruya atlaması gerektiğini belirten yönlendirmeler kullanılmalıdır.
Görünüme Dikkat Edin: Anketin görünümünün hoş ve okunabilir olması önemlidir. Göze hoş gelen yazı tipi ve boyutları tercih edilmeli, sayfa düzeni dikkatlice hazırlanmalıdır.
Dil Kullanımına Dikkat Edin: Anketin dili, ne çok resmi ne de çok samimi olmalıdır. Ayrıca, bireyi veya toplumun bir kesimini rencide edebilecek veya yanlış anlamaya sevk edebilecek hassas kelimelerin kullanılmamasına dikkat edilmelidir.
Tek Sayfa Olmasına Özen Gösterin: Mümkünse, anket tek sayfa olmalıdır. Birden fazla sayfa varsa, sayfalar numaralandırılmalıdır.
Kapanış İfadesi Ekleyin: Anketin sonunda "katılımınız için teşekkür ederiz" veya "vakit ayırdığınız için teşekkür ederiz" gibi ifadeler yer almalıdır.
Anket sorularını hazırlarken dikkat edeceğiniz bu noktalar, anketinizin daha etkili ve verimli olmasını sağlayacaktır. Her adımı titizlikle planlayarak, araştırmanızın amacına en iyi şekilde ulaşabilirsiniz. Unutmayın, iyi bir anket sadece doğru soruları değil, aynı zamanda cevaplayıcıyı anketi tamamlamaya teşvik eden bir yapıyı da içerir.
Sonuç
Anket soruları oluştururken net, tarafsız ve anlaşılır olmaya özen göstermelisiniz. Farklı soru türlerini kullanarak katılımcılarınızın ilgisini diri tutabilir ve daha geniş kapsamlı veriler toplayabilirsiniz. Ayrıca, sorularınızın tek bir konuyu ele alması, cevapların doğruluğunu artıracaktır.
Bir sonraki yazımızda, ankette yer alacak soru tiplerini detaylı olarak inceleyeceğiz.
Not: Bu yazı, doçent bir hocamız tarafından kaleme alınmıştır. Ticari olarak yayınlanamaz. (c) Her hakkı saklıdır.
Comments